احتمالاً عنوانِ این متن برای عاشقانِ خودنویس وسوسه‌انگیز باشد. اما روی صحبتم با شیفتگان نوشتن با خودنویس نیست. شاید این نوشته شما را قانع کند تا نوشتن روی کاغذ و با خودنویس را جدی بگیرید.
شتابِ یاوه‌گویانه
نوشتن با خودنویس برخلافِ نوشتن با ابزارهای دیجیتال، کُند است و گاهی باعث درد انگشتان هم می‌شود. اگرچه نوشتن با لپتاپ و روی صفحۀ نوری (کاری که خودم همین الان دارم انجام می‌دهم) کارها را آسان‌تر کرده و به فرایندِ نوشتن سرعت بخشیده، این سرعت، مصون از فساد نیست.
شتاب در نوشتن، منتشرکردن و بازخورد گرفتن، بدی‌های خودش را به‌دنبال داشته:
- امکان تأمل در نوشتن و خواندن را کم کرده (چون مدام حس می‌کنیم باید به همه چیز سرعت ببخشیم، مبادا عقب بیافتیم)
- فرصتِ بازخوانی را حذف یا کم کرده (چون دل‌مان می‌خواهد فوری حرف بزنیم و بنویسیم و منتشر کنیم و بازخورد بگیریم)
- فرایندِ انتخابِ کلمه را چنان تند کرده که از همۀ ظرفیت ذهن برای جستجوی کلمه و انتخابِ بهترین واژه استفاده نمی‌کنیم. یعنی: دمِ دستی‌ترین را انتخاب می‌کنیم و کمتر به واژگانِ مناسب‌تر فکر می‌کنیم.
- به همه فرصت داده بنویسند؛ حتی اگر سوادِ نوشتن نداشته باشند. (منظورم سواد ابتدایی نیست)
ابزارهای نوشتن و دخالت در فرایند مغز
همانطور که نوشتن و خواندن با ابزارهای دیجیتال (اعم از کامپیوتر و موبایل و تبلت و بوک‌ریدر) فرایندهای مغزی ما را دستکاری می‌کنند (چون مغز ما را وادار می‌کنند به‌گونه‌ای جدید و متفاوت از گذشته عمل کنیم و برای حل مسئله‌ها شیوه‌هایی که آن‌ها ابداع کرده‌اند را پیش بگیریم)، خودنویس هم همینطور عمل می‌کند؛ با این تفاوت که ما در این فرایند صاحب‌اختیارتر هستیم.
خودنویس چطور در فرایند مغزی ما دخالت می‌کند؟
بیایید به تفاوتِ کار با ابزار دیجیتال و خودنویس نگاهی بیاندازیم:
ویژگی‌های نوشتن با ابزار دیجیتال
- سرعت
- امکان غلط‌گیری آسان
- امکان تصحیح و ویرایش بعد از انتشار (نامحدود)
ویژگی‌های نوشتن روی کاغذ
- سرعت پایین
- غلط‌گیری امکان‌پذیر نیست
- ویرایش و تصحیح بعد از نوشتن ناممکن است
خواه‌ناخواه وقتی با قلم می‌نویسیم، احتیاط بیشتری خرج می‌کنیم، چون می‌دانیم ویرایشی در کار نیست. وقتی قرار است یک متنِ عمومی یا دارای مخاطبِ خاص بنویسیم، می‌دانیم که برگشت یا امکانِ ویرایش وجود ندارد. بنابراین همۀ زورمان را می‌زنیم تا خرابکاری به بار نیاوریم.
از این گذشته، کُندی در این نوع از نوشتن (و نه حتی با روان‌نویس و خودکار) وادارمان می‌کند جستجوی ذهنی عمیق‌تری برای یافتنِ بهترین واژه داشته باشیم.
همۀ این‌ها، فرایند مغزمان را در زمانِ نوشتن تغییر می‌دهد. کُندنویسی و پروا و عاقبت‌اندیشی، در نهایت کمک می‌کند تا متنی پیراسته‌تر و فکرشده‌تر داشته باشیم.
نوشتۀ دست‌نویس و تأثیر آن برای یک نویسنده
انتظار ندارم در این روزگار کسی رمانش را با خودنویس بنویسد.
خودم هم حوصلۀ چنین کاری را ندارم. دستم هم زود خسته می‌شود چون از نوجوانی عادت کرده‌ام تایپ کنم و سرعتِ تایپم هم بالاست.
با این حال همواره به هنرآموزانِ دوره‌های داستانم و به خودم پیشنهاد کرده‌ام یک دفتر یادداشت شخصی و یک خودنویس داشته باشیم.
نوشتنِ روزانه با خودنویس نوعی ورزش‌دادن مغز است. کمک‌مان می‌کند تا فنون مختلف نوشتاری را بیازماییم و کلماتِ مختلفی را از گنجینۀ واژگان‌مان فراخوانی کنیم.
این تمرینِ مهم و سرنوشت‌ساز، حتماً در زمانِ نوشتنِ یک رمان با کامپیوتر خودش را نشان می‌دهد.
کدام بهتر است؟ نوشتن روی کاغذ با خودکار، روان‌نویس یا خودنویس؟
نیازی نیست عقب‌گرد کنیم. نوشتن با قلم برای نویسنده یک تمرین حسابی است؛ تمرینی که ابداً نباید ترک شود. با این حال فکر می‌کنم باید این نکته را به ده فرمان برای نویسنده شدن اضافه کنم!
شاید بپرسید با خودکار یا روان‌نویس و مداد چی؟ هر سۀ این‌ها در سرعت از خودنویس جلوتر هستند. حتی تصور کنید وقتی یک کلمۀ نامناسب یا اشتباه با خودکار یا روان‌نویس نوشته می‌شود، راحت‌تر می‌توانیم رویش را خط بزنیم اما نوکِ فلزی و تیزِ خودنویس، امکان خط‌خطی کردن را محدود می‌کند.
وقتی روان‌نویس دست می‌گیریم می‌توانیم هر موقعیتی داشته باشیم: خوابیده، نشسته، لمیده، کج. اما نمی‌توانیم نوکِ خودنویس را هرجور دل‌مان خواست روی کاغذ بنشانیم.
لذاتِ نوشتن با خودنویس
حتی اگر از اهمیتِ «جوهر» در کُندکردن و عمیق‌تر کردنِ فرایندِ نوشتن چشم‌پوشی کنیم، نمی‌توانیم لذتِ پُر کردنِ جوهر را ندید بگیریم.
اگر خودنویس خریدید، حتماً یک جوهر برایش بخرید و هر از گاه با جوهرِ مخصوص، قلم‌تان را بشویید. روال کار بسیار ساده است:
کافی‌ست جوهرِ باقیمانده در قلم‌تان را در جوهردان خالی کنید. سپس نوک قلم را توی مُرکّب فرو ببرید و پیستون را جابجا کنید تا مخزن از جوهر پُر شود. چند بار این کار را تکرار کنید تا خودنویس شما شسته شود و دستِ آخر پُرش کنید و به نوشتن ادامه بدهید.
فرایندِ لغزاندنِ نوک خودنویس بر کاغذ، فشارِ متعادل روی کاغذ برای آنکه جوهر زیاد یا کم ترشح نشود، شستشوی قلم، پُر کردن جوهر، خرید جوهر، همۀ بخشی از لذاتِ نوشتن با خودنویس‌اند.
نوشتن با خودنویس آدابی دارد که هر کدام از این آداب، صرف‌نظر از زیبایی و متانت‌شان، کمکِ بزرگی برای تمرین نوشتن هستند.
تایپ کردن یا نوشتن روی کاغذ؟
اخیراً تحقیقاتی در دانشگاه علم و فناوری نروژ انجام شده است. محققان این دانشگاه روی دو گروه دانش‌آموز آزمایشی انجام داده‌اند. یک گروه تکالیف‌شان را تایپ می‌کردند. گروه دوم تکالیف را با دست روی کاغذ می‌نوشتند.
خواندن گزارشی از این تحقیق شگفت‌زده‌تان می‌کند:
محققان برای یافتن پاسخ سوال فوق، دستگاه الکتروانسفالوگرافی (EEG) یا دستگاه ثبت نوار مغزی با بیش از ۲۵۰ الکترود را به منظور ثبت فعالیت‌های مغزی روی سر کودکان نصب کردند.
در این آزمایش از کودکان خواسته شد تا تکالیف را با دست و با تایپ کردن انجام دهند. محققان پس از اتمام آزمایش نوشتن تکالیف با دست را به عنوان روش برتر اعلام کردند.
به گفته محققان امواج مغزی در کودکانی که تکالیف را با دست انجام داده بودند به طور چشمگیری فعال‌تر بودند و همین مساله به کودکان کمک می‌کند تا نوشته‌ها را بهتر به خاطر بیاورند.
«Audrey van der Meer»، محقق اصلی تحقیق در این رابطه می‌گوید: «نوشتن با دست، فعالیت‌های بسیار بیشتری در قسمت‌های sensorimotor مغز ایجاد می‌کند.
بسیاری از حواس با فشردن خودکار روی کاغذ، دیدن کلماتی که می‌نویسید و صدای ایجاد شده حین نوشتن فعال می‌شوند. این تجربیات سبب برقراری ارتباط بین قسمت‌های مختلف مغز شده و آن را برای یادگیری آماده‌تر می‌کنند. با نوشتن هم بهتر یاد می‌گیریم و هم بهتر به خاطر می‌آوریم.»
تأثیر مثبت نوشتن در یادگیری کودک، پیمان حسنی، وبسایت دیجیاتو
شما خودنویس دارید؟
این نوشته مفید بود؟ با همرسانی آن در شبکه‌های اجتماعی، به نشر محتوای مفید کمک کنید.
چندی پیش در فکر همین قضایا بودم. قبل از برخورد من با این مطلب، خیلی فکر کردم که ممکن است متنی با عنوان “تایپ کردن یا نوشتن روی کاغذ” وجود داشته باشد؟ که خوشبختانه یا مع‌الاسف اینجا را یافتم.
حقیقتا در دوره ای که می‌بینم هم سالان خودم به چیزی جز تایپ با سیستم نمی‌اندیشند، کمی مردد شدم که نکند ایرادی بر “نوشتن با دست” وارد باشد؟ حالا که کمی از نگرانی‌ام کاسته شده، حس بهتری دارم. تشکر فراوان از بابت محبت و لطف‌تان.
مانا باشید.
سوالی مطرح است: آیا نوشتن با دست، ما را به موفقیت، پول و رفاه می رساند؟؟؟