حرفِ مرد یکی نیست چون وعده‌ها زود فراموش می‌شوند. درست است که حافظهٔ تاریخیِ مردمِ ما ضعیف است، ولی دو-سه ماه زمانِ زیادی برایِ فراموش‌کردن نیست. بنابراین از یاد نبرده‌ایم که رئیس‌جمهورِ جدید، در وعده‌هایِ انتخاباتی‌اش صریحاً گفت: به ممیزی پیش از انتشارِ کتاب اعتقادی ندارد.[1] احتمال می‌رفت که او برایِ اجرایِ چنین وعده‌ای، شخصیتی فرهنگی را پشتِ میزِ وزارتِ فرهنگ بنشاند. احتمالی که درست از آب در نیامد و در عوض، یک چریک-سفیرِ سابق راهیِ ساختمانِ خیابانِ کمال‌الملک شد.
این انتخاب کافی بود تا خوش‌خیالی‌هایِ اندکِ منِ بدبین را برهم بزند. اما کمی که گذشت، علیِ جنتی در جایگاهِ وزیرِ ارشاد، وعده‌هایِ رئیس جمهور روحانی را تکرار کرد و در مصاحبه‌هایِ مختلفی گفت ممیزیِ پیش از انتشارِ کتاب برچیده می‌شود.[2] افرادِ مختلفی دربارهٔ این وعده سخن راندند و نظراتِ متفاوت ارائه کردند. حتی کاریکاتورهایی هم دربارهٔ این وعده طراحی شد و خلاصه برایِ مدتِ کوتاهی بازارِ خوابیدهٔ اخبارِ کتاب و نشر، رونق گرفت.
اما به فاصلهٔ چند روز، وزیرِ ارشاد به خبرنگاران گفت: «می‌خواستیم ممیزی قبل از چاپ را حذف کنیم که پس از بررسی دیدگاه‌ها و نظرات ناشران و صاحب‌نظران، روشن شد که نمی‌توانیم ممیزی قبل از چاپ را حذف کنیم.»
چندان از احتمالِ حذفِ ممیزیِ کتاب کیفور نشده بودم که از خواندنِ این خبر توی ذوقم بخورد. می‌دانستم که ممیز، علی‌رغمِ همهٔ ایرادهایی که به او وارد است، تا حدودی ضربه‌گیرِ مؤلف و ناشر محسوب می‌شود. به محضِ آن‌که این ضربه‌گیر برداشته شود و به فرضِ محال ممیزی حذف شود، ناشر و مؤلف مستقیماً در معرضِ نیش‌هایِ پرونده‌سازها قرار می‌گیرند. نیش‌هایی که طیِ دو دههٔ اخیر به بسیاری از روزنامه‌ها زده شد و آن‌ها را نه تنها به تعطیلی، که به شکایت و دادگاه و زندان کشانید.
از پیش روشن بود که ممیزیِ کتاب برچیده نخواهد شد. اولاً قوانینِ مصوبِ شورایِ عالیِ انقلابِ فرهنگی صریحاً به ممیزیِ کتاب تأکید کرده است. ثانیاً محدودیت‌هایِ پیچیده‌ای برایِ ناشر و مؤلف در نظر گرفته است. محدودیت‌هایی که قابلیتِ هرگونه تعبیر و تفسیر از سویِ هر ممیز را دارند.
وزیر زیرِ حرفش زد تا نشان دهد که تا چه حد از قوانینِ فرهنگی بی‌اطلاع است. خدا به دادِ مردم برسد اگر باقیِ وزرا نیز همچون وزیرِ ارشاد از حوزهٔ کاری‌شان بی‌خبر باشند! ولی به هر حال همچون هر مدیرِ دیگری طیِ سال‌های گذشته، علی جنتی نیز راه و چاهِ در رفتن از سؤال‌هایِ خبرنگاران را نرم‌نرم می‌آموزد و به راحتی گیر نمی‌افتد. اما این تغییر رویکرد، یک پیامِ مشخص برایِ اهالیِ فرهنگِ ایران دارد: کتاب در ایران مسئله‌ای فرهنگی نیست که با تغییر دولت‌ها قوانینش دستخوش تغییر شود. در واقع، وزیرِ جدیدِ ارشاد امروز متوجه شد و چه بهتر که ما هم باور کنیم که در سیاستِ ایران، «کتاب» مسئله‌ای امنیتی‌ست.
