سرویس فرهنگی فرداحامد سهرابی: «مزمزۀ کلمات، تاملاتی دربارۀ کتاب و کتاب­خوانی در ایران» یادداشتی­هایی به قلم حسام الدین مطهری از نشر آرما است که در 88 صفحه به چاپ رسیده است.
با این کتاب، تاکنون سه اثر مستقل از حسام الدین مطهری [در حوزهٔ کتاب] منتشر شده است. «حاشیه بر کتاب»، «راهنمای کتاب» و «مزمزۀ کلمات». خودش آن را ادامۀ کتابِ «حاشیه بر کتاب» می­‌داند. مجموعه یادداشت­‌هایی که بیشتر به بیان دغدغه در حوزۀ کتاب و کتاب­خوانی و نشر ایده­‌هایی غیرکلیشه‌ه­ا می­‌پردازد و با انتقاد از طرح و برنامه­‌های تکراری و یکنواخت دولتی و غیردولتی در عرصۀ کتاب، علاوه بر تلنگر به مسئولین، اوضاع ناراحت­ کنندۀ این حوزه را هم نشان می­‌دهد. البته فقط انتقاد ‌نمی­‌کند و راه­کارهایی نو و خلاقانه ارائه می­‌کند.

«مزمزۀ کلمات» بیشتر از این­که بخواهد مسئولین یا سیاست­‌های غلط دولتی و غیردولتی را هدف قرار بدهد به آداب کتاب و کتاب­خوانی می­‌پردازد. از اینکه «یک کتاب خوب چیست؟» و «یک کتاب­خوان خوب کیست؟» شروع می­‌کند تا این­که «کی و کجا باید کتاب خواند؟» و «چطور باید کتاب خرید؟» و «از یک کتاب لذت برد» البته در این میان باز هم روندهای تکراری و کسل‌کنندۀ این حوزه را نادیده نمی­‌گیرد و هر طور که هست سعی می­‌کند به روند معیوب ممیزی، سیرهای مطالعاتی سفارشی و برنامه­‌های بی‌خاصیت نقد کتاب یا برگزاری مسابقات کتاب­خوانی تلنگری بزند اما آن­‌طور که پیداست چشمش از دستگاه­‌های دولتی و غیر دولتی آب نمی­‌خورد و با همراه کردن خوانندۀ خود، در هر سطحی که هست، سعی می­‌کند مخاطبانش را با تجربیات چندین سالۀ خودش در این حوزه آشنا کند تا حداقل آن­‌ها بهتر کتاب بخوانند.

این یادداشت­‌ها از دوران کودکی نگارنده شروع می­‌شود، دورانی که گذشته است و دیگر قابل جبران نیست و تنها می­‌تواند با خیال غوطه­‌ور شدن در ارواح کاغذی متحرک، افسوس کودکی بدون کتابش را بخورد و مخاطبش را فعالانه به حرکت وا می­‌دارد تا کتاب بخواند. او مخاطبش را تشویق نمی­‌کند تا دنبال‌کنندۀ هر کتابی باشد و می­‌گوید باید کتابی را خواند که انسان را بارور کند. حال می­‌خواهد کتابِ یک نویسندۀ مذهبی باشد یا یک یهودی یا لامذهب.

«کتاب خوب کتابی­‌ست که آدمی­زاد را بارور کند، به بیان دیگر، کتابی که ذهن، تخیل، اراده و تفکر آدمی­زاد را به حرکت وادارد، کتاب خوب است. گاه یک کتاب کودکانه، مثلا شازده کوچولو، چنین قدرتی دارد و گاه کتابی بزرگ سالانه و عمیق می­تواند نطفۀ حرکت، تحول­ خواهی و جهش فکری و جسمی را در ذهن مخاطبش بکارد، این یعنی کتاب خوب.[1]»

هم خود کتاب و هم نوشته­‌هایش می­‌خواهد خارج از هرگونه کلیشه­ عمل کند و خوانندگانش را دعوت می­‌کند تا خارج از مسابقات کتاب­خوانیِ تکراری و جلسات نقد خسته‌کننده دست به ابتکار و نوآوری بزنند و پیشنهادهایی در این زمینه می­‌دهد.

در یادداشتی دیگر، کتاب را به عنوان رسانه­‌ای با تاثیرگذاری عمیق بررسی می­‌کند که به مخاطبش فرصت درگیری زیادی می­‌دهد تا تمام تصوراتش را خودش بسازد و تصویر کند و اجازه نمی­دهد که تصورات خواننده­‌اش با جذابیت­‌های دیداری و شنیداری مخلوط شود.

«مهم­ترین درگیری با کتاب درگیری ذهنی و تخیل است. کتاب این امکان را فراهم می­کند تا مخاطب خود را در محل روایت تصور کند. خود مخاطب است که آن محل را در ذهن می­سازد. چهرۀ شخصیت­ها زاییدۀ تخیل مخاطب است و چه بسیار کتاب­هایی که در مخاطبانشان حس همذات­ پنداری را برانگیخته­اند. درگیر شدن با دنیای کلمات به مراتب از درگیر شدن با دنیای تصاویر جدی­تر و عمیق­تر است. از این روست که می­گویم کتاب بیش از فیلم فرصت چند زیستی را فراهم می­آورد.[2]»

در قسمتی نیز با کتاب­فروشان به صحبت می‌نشیند تا از این طریق هم به فروشندگان کتاب و هم به کتاب­خوانان کمک کرده باشد. می­‌گوید یک کتاب­فروشی خوب باید بر خیابان اصلی باشد؛ کتاب­فروش باید کتاب­خوان باشد باید قفسه­‌اش جور باشد تا بتواند مشتری­‌اش را تور کند باید بتواند با هزینه­‌ای کم ظاهری جذاب و زیبا برای محل فروشش ایجاد کند و از هر تلاشی برای پاتوق شدن دریغ نکند والا بازارش کساد است، کساد…

در آخر هم اصلی­‌ترین مشکل کتاب­خوانی در ایران را انگیزه می­‌داند و می­‌گوید تا انگیزه­‌ای نباشد کتاب­خوانی رواج پیدا نمی­‌کند. این کلیدی­‌ترین نکته­‌ای است که باید بدانیم وگرنه نه تنبلی، نه کمبود وقت، نه هزینۀ زیاد، هیچکدام‌شان دلیلی برای کتاب­‌نخوانی ما نیست؛ اگر کتاب­ و کتاب­خوانی برای ما مهم شود از پول‌مان می­‌زنیم­، از وقتمان می‌زنیم تا کتاب­‌خوان شویم مثل هزاران موجی که در کشور ما وجود دارد از دوره­‌های زبان­‌آموزی گرفته تا کلاس­‌های پرورش اندام یا هزار چیز دیگر که ملت ما برایش هم پول دارند، هم وقت دارند و هم حوصله.

نکتۀ قابل تامل در آثار این نویسنده مخصوصا «مزمزۀ کلمات» این است که ضمن انتقال آموزه­‌هایی در امر کتاب و کتاب­خوانی، سعی کرده نمودار تمام نکات آموزندۀ خود نیز باشد یعنی این کتاب علاوه بر این­که می­‌گوید کتاب خوب باید بارور کننده باشد، خوش نیز سعی می­‌کند مخاطبش را بارور کند و فقط شعار نمی­‌دهد یا آن­‌جا که کتاب دربارۀ ویراستاری یا ظاهر کتاب صحبت می­‌کند، خواننده حساسیت و دقت نگارنده را در ویراستاری و ظاهر خود این کتاب را کاملا درک می­‌کند. تمایز «مزمزۀ کلمات» با سایر کتب حوزۀ کتاب و کتاب­خوانی این است که حین انتقال نکات به نوعی آموزش نیز می­‌دهد و نمونۀ عینی آموزه­‌های خود است.


[1] مزمزۀ کلمات صفحه 15

[2] مزمزۀ کلمات صفحه 40

حسام الدین مطهری

حسام الدین مطهری

داستان‌نویسم. دربارۀ انسان می‌نویسم و قصه می‌بافم. این کار برایم نوعی جستجوگری است: جستجوی نور. این روزها برای امرار معاش به حرفۀ تجربه‌نویسی (UX Writing) و تبلیغ‌نویسی (Copywriting) مشغولم.

نظر شما چیست؟

حسام‌الدین مطهری

من داستان‌نویس و کپی‌رایتر هستم. دربارۀ انسان می‌نویسم و قصه می‌بافم. این کار برایم نوعی جستجوگری است: جستجوی نور.

تماس:

ایران، تهران
صندوق پستی: ۴۳۷-۱۳۱۴۵
hesam@hmotahari.com